Tregim

VJESHTAT QAJNË

Atë natë treni arriti me vonesë në qytetin “F”. Kur zbrita, frynin erërat e jugës. Ngrita jakën e pardesysë dhe u futa në një rrugicë. Ishte një natë pa yje e pa hënë. Ecja kuturu. Më udhëhiqte intuita. Në këtë qytet kisha kaluar fëmijërinë. Ecja pa vetëdije, i rrëmbyer nga rrjedha e kujtimeve. Nuk e mbaj mend sa brodha e në sa rrugica u futa, por kur shkova për të zënë vend, hoteli qe mbyllur. Sportelisti mezi ma hapi derën dhe më tha që ishte një vend bosh në dhomën 24 të katit të tretë. U zhvesha në errësirë për të mos i prishur gjumin tjetrit. Sapo më zinte gjumi.
Erërat çmendeshin përjashta. Pemët shushurinin e shkundnin rrobat e verdha të gjetheve të dala jashtë mode dhe thellë qenies së tyre ëndërronin pranverën…
Plaku i Heminguejit luftonte për jetë a vdekje me peshkaqenët.
U uuuu… Sollën erërat pas xhamit të dritares një ulërimë rrënqethëse…
Heroi i Xhek Londonit i kishte vënë dhëmbët në fyt ulkonjës nga dashuria për jetën.
Në këtë kohë u çua si i llahtarisur shoku i dhomës. Ai filloi të vijë vërdallë duke folur me vete. Ashtu, në errësirë, me ato këmbë e krahë të gjatë tërë kokalla si skelet, dukej si fantazmë që sapo ka dalë nga varri.
- “Do jetë i sëmurë psiqik”, - mendova me vete. Pastaj ai shkoi e hapi dritaren. Erërat u futën brenda me gjithë vrullin e tyre dhe bënë dhomën rrëmujë. Ai rrinte me gjoks drejt erërave duke mërmëritur.
- “Mos është somnambul dhe hidhet nga dritarja”, - më shkoi në mendje dhe bëra të çohesha. Por ai e mbylli dritaren dhe ndezi dritën. Ishte i gjatë, me fytyrë të hequr, me flokë të thinjur dhe shumë i verdhë.
Pastaj mori çantën dhe andej nxori një bllok me kapak të gjelbër. U ul në tavolinë dhe filloi të shkruajë. Shkruante duke mërmëritur nën zë. Kur mbaroi, e mbylli fletoren dhe e futi në çantë. Ktheu sytë nga krevati im. Kur e pa që isha zgjuar, vuri buzë në gaz dhe më tha:
- Më falni, se ju prisha gjumin.
- S’ka gjë, - i thashë, - se kur fryjnë erëra, mua s’më zë gjumi.
Kisha ditë që isha në ankth. Më mundonin ca tinguj hyjnorë që ishin të pakapshëm. Kurse sonte erdhën e u ulën vetë në pentagram.
- Kompozitor jeni?
- Po, - më tha.
- Mos keni ardhur në këtë qytet me lejekrijimtarie për konkursin e 25 vjetorit të krijimit të Partisë?
Ai më vështroi drejt e në sy pa më kthyer përgjigje. Pastaj më tha:
- Lirinë nuk ia fal as të dashurës, - thotë një poet. - Unë jam dashuruar përjetësisht me artin. Më burgosën, se nuk këndova për lakuninë. Bëra 15 vjet. Tani ka ca ditë që kam dalë nga burgu. Mua mund të më hedhin prangat përsëri, por këta tinguj hyjnorë që ranë sonte mbi pentagramin tim, nuk lidhen, nuk burgosen. Ata janë hyjnorë, dhuratë qiellore. Unë do të vdes dhe sipas ligjeve të gjithësisë do të shndërrohem në një send tjetër, pluhur, baltë, lule a zog nuk e di. Por di vetëm një gjë, se kjo sonatë që thura sonte për një natë të errët, ku dëgjohen tingujt hyjnorë të agimit, s’ka për të vdekur kurrë. E ti ke për t’i dëgjuar se je ende i ri. E kur të dëgjosh sonatën e « një nate të errët me erëra » do të kujtohet plaku i hotel turizmit të qytetit “F”.
U fut në shtrat dhe nuk u dëgjua më. Unë dëgjoja erërat dhe diku mes erërave të zeza, shikoja një vajzë të bukur tek puthej me kompozitorin.
- Oh, sa jam lodhur duke të kërkuar, - i thoshte plaku, - tani që të gjeta le të vdes.
Kur u zgjova, ai kishte ikur. Erërat nuk dëgjoheshin më. U çova dhe hapa dritaren. Re të zeza, çadra të zeza, baltë e zezë. Kishte filluar të rigonte një shi i imët, që dukej se nuk do të pushonte kurrë. Pikëllimi ishte varur pezull mbi qiellin e atij qyteti, atë ditë vjeshte. Ai pasqyrohej në sytë e kalimtarëve dhe i kishte vënë vulën e vet çdo fytyre. Edhe mua më kaploi të gjithin trishtimi. M’u kujtuan vjeshtat e atij viti…
Karvani i refugjatëve ecte ditë e natë në baltë e shi.
- Nënë, pse qan qielli? - e pyeta nënën.
- Për të larë gjakun e të vrarëve nga lufta, - m’u përgjigj.
- Kur isha në klasën e parë fillore përsëri vjeshtat qanin. Pse qanin?!
Një ditë pyeta mësuesen:
- Zonjushe pse qajnë vjeshtat?!
Ajo më pa me sytë e saj të mëdhenj si e habitur dhe më tha:
- Si the, si the?
- Kur vinim rrugës, e pyeta nënën pse qajnë vjeshtat, dhe ajo m’u përgjigj: për të larë gjakun e të vrarëve nga lufta. Po tani lufta ka mbaruar dhe vjeshtat përsëri qajnë.
Zonjushë Hervehesë iu mbushën sytë me lot. Ma shtrëngoi kokën në gjoks dhe më tha:
- Për të larë gjakun e atyre që pushkatohen netëve, brigjeve të lumenjve pa gjyqe.
Zonjushe Herveheja ishte atëherë 18-19 vjeç dhe vishej me të zeza. Mos i kishin vrarë dhe asaj vëllanë e babanë?
Por ja, vjeshtat ende qajnë. Pse qajnë vjeshtat në atdheun tim?!
Për telat me gjemba mbi gjoksin e këtij vendi. Për kampet, burgjet, qelitë, për luftën e egër të klasave, për shpirtrat e munduar, më ktheu përgjigje një zë i brëndshëm.
Po trokiste dera e dhomës. Do jetë Korbi i Edgar Poesë. Të trokiturat shtoheshin.
- Hyrë! - fola me vetëdije.
Dera u hap dhe para syve u shfaq një qenie e kuqe. Flokët i kishte të kuqe dhe fytyrën të kuqe e kishte, edhe sytë i ishin skuqur. Ai buzëqeshte dhe më foli në emër. E njoha, ishte Kuqoja, shoku i fëmijërisë. Mbasi u përqafuam e pyeta:
- Si e more vesh që isha këtu?!
- Po kontrolloja listat e atyre që kanë fjetur këtë natë në këtë hotel dhe pashë emrin tënd, - më tha.
- Pse sportelist je…, - e pyeta.
Ai vuri buzën në gaz dhe më tha:
- Jo, jam operativi i sigurimit për turizmin e këtij qyteti.
- A të kujtohet kur gjuanim piligorka anës Mbrostarit? Po rosat e egra që i kapnim me leqe? Kemi qënë të prapë, sidomos ti, - më tha.
Unë nuk flisja.
- Sot është ditë tamam për gjuetinë e rosave. A vjen të shkojmë bashkë në Seman?
- Po unë nuk kam çifte.
- E marr unë çiften e kryetarit të degës, se e kam grurë më të.
- Mirë, - i thashë.
Mbasdite u nisëm me një gaz të degës së punëve të brendshme të qytetit “F”. Shoferi ishte tip i heshtur. Ishte i zeshkët në fytyrë. Çudi, të gjithë punonjësit e sigurimit i zgjidhnin të zeshkët. Mua më është krijuar përshtypja se të zeshkët janë të heshtur dhe janë me gjak të turbullt.Vetëm Kuqoja bënte përjashtim. Atë natë e kaluam tek shtëpia e një fshatari, që, siç na tha Kuqoja, e kishte bazë.
U çuam herët. Shiu kishte pushuar. Yjet lart shkëlqenin dhe dukej sikur sapo kishin dalë nga dushi. Varkën e ngiste çuni i Gjenës, kështu e thërriste Kuqoja fshatarin ku e kaluam natën. U dëgjua kori i rosave që larg.
- O zot! Sa shumë rosa kishin rënë në kënetë!
- Po fshatarët e këtyre anëve nuk dalin për të gjuajtur rosa? - pyeta Kuqon.
- Ky është rezervat, - më tha Kuqoja. - Këtu gjuan vetëm udhëheqja e lartë e partisë dhe ne të sigurimit.
Gjuetia na shkoi mbarë. Kur po ktheheshim, bashkë me rrezet e kuqërremta të agimit, fushës së Semanit u ndien edhe jonet e një kënge të vjetër dashurie. Ishte një zë femre.
- Ç’është kjo mrekulli?! - pyeta i habitur Kuqon.
- Është një nga ato, - më tha.
- Ç’farë janë ato?!
- Të internuara. Këtu pranë është kampi i internimit.
Ra heshtja. Ne nuk folëm më. Kur arritëm në fshat, Kuqos i kishte ardhur urdhëri që të nisej urgjent për te pika e kufirit, se dikush kishte tentuar për t’u arratisur me varkë gjatë natës.
- Më prit këtu, - më tha Kuqoja.
Mbasdite dola shëtitje fushave. Ishte një ditë e bukur vjeshte. Edhe kaçubet e zhukave sikur ishin gjallëruar pas shiut. Aty-këtu kishte bujisur lulja e vjeshtës. I përhumbur në mendime, ecja fushave pa vetëdije. Kur papandehur jonet e një kënge pushtuan të gjithë hapësirën. Ishte po ai zë femre që dëgjova edhe në mëngjes. U ndala dhe u përpoqa të kuptoja fjalët e këngës. Ishin fjalë malli, fjalë zemre. Eca andej nga vinte kënga. Si tek përralla e një mijë e një netëve, para syve m’u shfaq një vajzë me flokë të zeza të derdhura mbi supe. Ajo ishte ulur te një mur i rrënuar, kishte mbështetur faqen te dora e djathtë dhe kishte humbur në magjinë e asaj kënge. Unë u ndala para saj dhe vështroja si i magjepsur. Sytë i kishte në ngjyrën e lulevjeshtës, që kishte lulëzuar fushave të Semanit në ato ditë. Ishte e venitur në fytyrë. Kur mbaroi këngën u përmend. Sapo më pa, u çua e frikësuar dhe u nis të ikte.
- Për hatër të Zotit, ndaloni një minutë, - i thashë.
Ajo u ndal dhe ashtu si e hutuar më pyeti:
- Pse, e besoni Zotin ju?!
- E besoj, - i thashë.
Ajo më vështroi e habitur dhe me dyshim.
- Gënjeni, - më tha.
- Pse ku e di ti se gënjej?
- E di, se ju komunistët nuk keni Zot.
Shtanga për një çast.
- Por nga e di ti se unë jam komunist?
- Ti ke ardhur me Miçon. Ai është operativi i sigurimit. Ke fjetur tek shtëpia e çunit të Gjenës, ai është spiuni i Kuqos.
Mbeta si i ngrirë për ca çaste. Pastaj i thashë:
- Unë nuk jam anëtar partie, as në sigurim dhe as spiun. Unë jam gazetar. Miçon e kam shok fëmijërie.
Ajo më pa përsëri me dyshim dhe bëri të ikte.
- Qëndro një minutë, - i thashë. - Dua t’iu pyes për diçka.
- Mos rrini shumë me mua, se do ta pësoni. Unë jam e internuar, kurse ju jeni gazetar.
U ula te muri dhe e vështroja si i mahnitur. O Zot! Ç’kishte bërë kjo krijesë hyjnore që e kishin internuar?! Ajo sikur m’i lexoi mendimet dhe më tha:
- Ti do që ta dish pse më kanë internuar?
- Po! - i thashë.
Ajo më vështroi drejt e në bebëzat e syve. Uli kokën dhe psherëtiu nga thellësia e shpirtit.
- Është histori e gjatë, - më tha.
- Të lutem ma trego.
- Atëherë ishte vjeshtë si tani, - nisi ajo. - Kishte ditë që shirat s’kishin të sosur. Në një nga këto ditë të zymta të vjeshtës, unë humba triskat e bukës. Në shtëpi nuk kthehesha dot. Ishin shtatë vetë që prisnin t’u çoja bukë. Babai, nëna, vëllezërit dhe motrat që ishin më të vegjël se unë. Atëherë isha 14-15 vjeçe. Kisha qëndruar në strehën e një dyqani dhe po qaja.
- Ç’ke moj xhan? - më pyesnin kalimtarët.
- Kam humbur triskat e bukës, - u përgjigjesha unë me ngashërime.
- E shkreta! - ia bënin dhe largoheshin.
Kur u err, u ndal një veturë e kuqe. Andej doli një burrë i bëshëm dhe i mbajtur. M’u afrua, më zuri nga mjekra, më çoi kokën dhe më tha:
- Ç’ke?
- Kam humbur triskat e bukës, - i thashë.
- Mos qaj, se do t’i gjejmë triskat, - më tha dhe më futi në veturë.
Vetura u nis. U ndalëm përpara një ndërtese katërkatëshe, që ishte Komiteti i Partisë.
- Ik, - i tha shoferit. - Do të të marr vetë në telefon.
Te dera doli një jevgë rreth të dyzetave.
- Çoje në dush dhe e di vetë ti pastaj, - i tha ai për mua.
- Si urdhëron, - iu përgjigj jevga.
Ajo më dha një sapun me erë, peshqirin dhe më tha:
- Kur të mbarosh, mbështillu me peshqir dhe më fol mua.
Kur dola nga banja, ajo më çoi në një dhomë të vogël.
- Këtu i ke të gjitha, - më tha, krihu, parfumosu, vishu dhe më fol mua kur të mbarosh.
Ishte një dhomë e vogël me pasqyra të mëdha si në përralla. E hodha peshqirin aty dhe për herë të parë pashë trupin tim femëror. Sa të bukur më nxirrnin ato pasqyra. Atje kishte lloj-lloj mbathjesh e këmishash. Unë vesha një palë mbathje të kuqe me dantella të zeza. Vesha një këmishë bojë kremi. O Zot sa e bukur dukesha! Rashë në dashuri me vetveten. Shishet e parfumit ishin seri-seri. Kishte esenca trëndafili, manushaqe, dorëzoje e lloje të tjera që nuk ua di emrin. U parfumosa dhe u kreha. Vesha një minifund të zi dhe një bluzë të bardhë. Pastaj jevga më çoi në dhomën e ngrënies. Tavolina ishte shtruar, kishte fazanë të pjekur, fruta, ëmbëlsira dhe shishe me pije. U fut ai. Më hodhi një vështrim nga koka tek këmbët. Instiktivisht i vura të dyja duart në gjoks.
- Ulu dhe ha tani, - më tha.
Unë u ula, ai hante si i babëzitur. Kur ngriti gotën, më pa mua dhe më tha:
- Pse nuk ha?!
Mua m’u mbushën sytë me lot. Nuk më shkonte asgjë. Vëllezërit dhe motrat e vogla më prisnin. Ato ishin të uritur. Pastaj erdhi jevga dhe më çoi tek dhoma e gjumit. Dhoma kishte një krevat dopio dhe dy pasqyra në të dy krahët e krevatit. U zhvesha, fika dritën dhe u shtriva. Gjumi s’po më zinte. Kur dëgjova që u hap dera e dhomës, u çova si e llahtarisur.
- Mos u fikëso, - më tha, - se jam unë. Ai ndezi dritën, unë po dridhesha. Ai po vinte drejt meje. Ishte i madh si baloz, me sy të dala përjashta, me buzë të trasha, me qafë të kuqe, me bark të madh e këmbë të holla.
Unë bërtita.
- Ndihmë!
Por ai më zuri gojën me dorën e tij të madhe si putër ariu.
Ajo mbuloi fytyrën me të dy duart dhe nuk foli më.
Mua m’u kujtua tregimi i Mopasanit ”Bija e Rokës”.
- Po pastaj, - e pyeta pas pak.
- Më dha një palë triska të reja dhe më çoi shoferi në shtëpi.
Babai u ankua për këtë, kur ia tregova unë, por askush nuk e dëgjoi. Atëherë babai se ku e gjeti një revole dhe e qëlloi kur doli nga zyra. E plagosi, por nuk e vrau dot. Babanë e dënuan 25 vjet. Ne na internuan këtu.
- Po ai ku është tani?
- Ishte sekretar i Komitetit të Partisë, tani është në Komitetin Qendror të Partisë në Tiranë, - më tha dhe u çua e iku.
Ja pse qajnë vjeshtat në Atdheun tim.

Bedri Myftari
15 tetor 1966